Shkruan: Nazif Laçi
Në këto plane të ndyra kundër shqiptarëve ishte e përfshirë edhe ,,Marrëveshtja e fshehtë e Londrës”, që ishte bërë mes shteteve shoveniste, fqinje të shqiptarëve siç ishin: Serbia, Mali i Zi, Greqia dhe Italia në prill të viti 1915. Reforma Agrare kishte qëllim kryesor që të bëhët kolonizimi i trevave shqiptare me familje serbo-malazeze, të sjellura nga viset e ndryshme të Serbisë siç ishin: Vranja, Leskovci, Shumdija, Lika e Korduna (Kroaci), Bosna e Hercegovina dhe vende tjera. Këta kolonë serb e malazez ishin përgatitur që më parë, se do të pajisen me shtëpi dhe prona të mëdha tokash që do t`i mirreshin popullatës shqiptare. Këta kolonë ishin të përzgjedhur për qëndrimin e tyre antishqiptar dhe i kishin armatosur me armë dhe i ishin me duart e lira që të veprojnë si është më keq me popullin shqiptar (duke vrarë, rrahur dhe dëbuar) nga shtëpitë e tyre. Për të gjitha këto veprime shteti serb do t`i shpërblente dhe dekoronte.
Në prill të vitit 1936,Tomica Gojkoviqikishte marrë dy gjeometër dhe disa xhandar në Viti dhe kishte dalë për të matur (uzurpuar) këtë pronë tokësore të smirasve. Mirëpo, me të dëgjuar fshatarët, të gjithë si një vrapuan dhe dolën te vendi i quajtur ,,Qadra”. Tomica e lëshoi metrin për ta matur tokën, por e sulmon me lopatë trimi smirasi Ahmet Dika. Tomica i armarosur nxjerr revolen dhe plagos Ahmetin, i vëllai i Ahmetit Hamdiu (hoxhë) e nxjerr revolën e vet të kalibrit të vogël dhe e gjuan kryeçetnikun Tomica Gojkoviqin, por si duket plumbi nuk e ndali.
“Luani” i Smirës-Shaban Azemi
,Pas kacafytjes, te Qadra”, Tomica filloi të ikte së bashku me xhandarët dhe gjeometrit nga vendi i ngjarjes. Xhandarët dhe gjeometrit ia msyen Vitisë, kurse Tomica u nis për në shtëpi, duke ikur prej ,,Qadrave” kah Kodra në laxhen e Cernajve. Smirasit e ndjeknin mbrapa, por sa herë afroheshin ta kapnin, Tomica gjuante me revole. Shabani i Azemit në ato momente gjendej te livadhi i tij, afër lumit duke prerë shelgjet me sopatë. Tomica shkonte në drejtim të tij dhe turma që i shkonte mbrapa bërtiste: ”O prite Tomicën se e ka vra Ahmetin”. Shabani truphedhur si “luan” e sulmoi dhe e preu me sopatë këte kolon antishqiptar, i cili e lau me kokë ,,Reformën Agrare’. Shabani ishte i mllefosur me veprimet që i bënin serbët kundër popullatës shqiptare dhe kishte fituar urrejtjen ndaj serbo-sllavëve. Familja Azemi kishte marrë pjesë në luftërat në Ferizaj më 1912, në luftërat te ,,Gardhi i Shkaut” në ,,Kitkë”më 1944, te ,,Guri i Zi’ më 1944-45 etj. Në mbytjen e Tomicës ishin edhe Rifat Shabani, Halil Hyseni, Januz Emini etj.
Pas kësaj ngjarje në Smirë filloi ploja që e organizuan çetnikët serb. Ata erdhën nga të gjitha anët: xhandar dhe paramilitarë,për ta bërë Smirën shkrumb. Kështu filluan rrahjet dhe arrestimet. Me këtë rast janë maltretuar qindra smiras, ndërsa janë arrestuar:
1. Shaban Azemi 16. Shaip Shabiu
2. Ahmet Dika 17. Nuhi Ramadani
3. Halil Hyseni 18. Muharrem Avdyli
4. Hamdi Hamiti 19. Riza Ibishi
5. Rifat Shabani 20. Rifat Ramadani
6. Hamdi Dika 21. Agush Misini
7. Ajvaz Asllani 22. Hebib Arifi
8. Adem Avdyli 23. Mehmet Azemi
9. Fazli Ramadani 24. Ajet Berati
10. Mahmut Agushi 25. Ajeti Misini
11. Riza Idrizi 26.Zeqir Azemi
12. Zahir Rmadani 27. Januz Emini
13. Rashit Latifi 28. Bafti Azizi
14. Avdulla Shabani 9. Sali Laçi
15. Sherif Rexhepi
Tëgjithë këta u dënuan me procedurë të shpejtë, me burg shumëvjeçar dhe prej tyre Shaban Azemi dhe Januz Emini (Azizi) kurrë më nuk janë kthyer. Në gjykimin e smirasve ka marrë pjesë si dëshmitar Hamëz Rexhepi nga Kabashi, i cili ishte kurir i komunës në Viti.
Smira ishte shembull së bashku me Ahmet Delinë në Drenicë dhe Hoxhë Breznicën në Malësinë e Bujanocit si rrezistohej me forcë “Reforma Agrare” serbe.
Si duket Reforma Agrare në Smirë dështoi dhe ,,Kryqi” në vendin “Rashiq” , ku tuboheshin serbët për ahengje u prish. Si rezultat i kësaj ngjarje në Smirë filloi shpërngulja e kolonëve serb që në vitet e 60-ta.